Η επιλεκτική ανοσία Χρυσοχοΐδη στα fake news του Covid-19
Aνήμερα των 121 νέων κρουσμάτων και της ανησυχητικής επιστροφής του καθηγητή Σωτήρη Τσιόδρα στους τηλεοπτικούς δέκτες, ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη Μιχάλης Χρυσοχοΐδης ανακοίνωσε ότι στέλνει στον εισαγγελέα όποιον διαδίδει fake news στο διαδίκτυο σχετικά με τον κορονοϊό.
Δείτε: Στον εισαγγελέα με εντολή Χρυσοχοΐδη, αναρτήσεις για τη μη εφαρμογή των μέτρων για τον κορονοϊό
Την ώρα που η κυβέρνηση προχωρά σε αμφιλεγόμενα μέτρα αίροντας αρκετούς περιορισμούς, θέτοντας παράλληλα σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία, ο υπουργός δηλώνει ότι θα ληφθούν «όλα τα νόμιμα μέτρα ώστε να μην απειληθεί η δημόσια υγεία από παραπληροφόρηση ή θεωρίες συνωμοσίας που έχουν αρχίσει και κυκλοφορούν στο διαδίκτυο». «Ο κορονοϊός δεν προσφέρεται για εκκλήσεις ανυπακοής ή για σενάρια συνωμοσίας.
Σε κάθε ενέργεια, σε κάθε πράξη μας, να κυριαρχεί η ευθύνη και η συναίσθηση των συνεπειών για τους συμπολίτες μας», τόνισε ο Μ. Χρυσοχοΐδης, προσθέτοντας πως «η πολιτεία δεν θα επιτρέψει τη δημιουργία εστιών κινδύνου της δημόσιας υγείας, από ανεύθυνες κοινωνικά συμπεριφορές».
Αφορμή για την απόφαση Χρυσοχοΐδη έδωσαν πρόσφατες αναρτήσεις που ανέφεραν ότι ο Covid-19 είναι «παραμύθι» και εκτός των άλλων παρότρυναν τον κόσμο να απορρίπτει πρόστιμα και κυρώσεις και να μην εφαρμόζει τα περιοριστικά μέτρα. Ο υπουργός έδωσε εντολή στη Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος να αποσταλεί στην Εισαγγελία Πρωτοδικών Αθηνών υλικό αναρτήσεων στο διαδίκτυο προς ενημέρωση και ποινική αξιολόγηση. Βέβαια το συγκεκριμένο υλικό προέρχεται από κάποιες ιστοσελίδες χαμηλής επισκεψιμότητας αλλά και από αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Πράγματι ένα μειοψηφικό μεν αλλά σημαντικό μέρος (και) της ελληνικής κοινωνίας εξακολουθεί να πιστεύει σε θεωρίες συνωμοσίας για τον κορονοϊό υιοθετώντας αντικοινωνικές συμπεριφορές. Είναι βέβαια το ίδιο μέρος του πληθυσμού που βλέπει παντού (και στον κορονοϊό) συνωμοσίες των Εβραίων ή του Σόρος και που πιστεύει πως με τη θεία κοινωνία δεν μεταδίδεται ο ιός.
Μέτρα ad hoc
Κι ενώ μέλη της κυβέρνησης, ακόμα και ο πρωθυπουργός, όπως αποδεικνύουν πλήθος φωτογραφιών το τελευταίο διάστημα, τηρούν ad hoc τα μέτρα ασφαλείας και ενώ πριν από λίγες μόλις εβδομάδες η κυβέρνηση πανηγύριζε για την επιτυχή αντιμετώπιση της πανδημίας στη χώρα μας, που τότε «ήταν προετοιμασμένη για το άνοιγμα των συνόρων», ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης επιλέγει τώρα να στείλει σωρηδόν στον εισαγγελέα ανθρώπους που ελάχιστα επηρεάζουν την κοινή γνώμη σε μια κίνηση που περισσότερο λειτουργεί ως ένα ακόμα επικοινωνιακό πυροτέχνημα από ό,τι θέτει σε πραγματικό κίνδυνο το συνταγματικό δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης. Σημειώνεται πάντως πως σε πλήθος άλλων πραγματικά σοβαρών περιπτώσεων, ο «σκληρός» Χρυσοχοΐδης δεν έπραξε το ίδιο.
Εκτός αν θεωρείται λιγότερο επικίνδυνος ο μητροπολίτης Αμβρόσιος, ο οποίος ακόμα ισχυρίζεται πως «ο κορονοϊός ήταν το τέχνασμα των Σκοτεινών Δυνάμεων, οι οποίες εργάζονται για τη λεγόμενη παγκοσμιοποίηση» και πως «οι μάσκες είναι εργαλείο του διαβόλου. Μην τις φοράτε στους ναούς».
Εκτός αν είναι πιο σημαντικοί κάποιοι ανώνυμοι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από τη λοιμωξιολόγο Ελένη Γιαμαρέλλου, η οποία επί μήνες δήλωνε πως με τη θεία κοινωνία δεν υπάρχει κανένας φόβος ούτε για τον κορονοϊό ούτε για οποιοδήποτε άλλο μικρόβιο. Η ίδια μάλιστα έφτασε να ισχυριστεί πως «επειδή πρόκειται για μυστήριο, δεν ισχύει η έννοια της επιστήμης.
Η έννοια του μυστηρίου είναι πάνω από την επιστήμη και επηρεάζει την επιστήμη». Αλλά ακόμα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η νεαρή πολιτευτής της Ν.Δ. στη Θεσσαλονίκη, Αφροδίτη Λατινοπούλου, που έχει 11.500 ακολούθους στο twitter και σε ανάρτησή της στις αρχές της πανδημίας συντασσόταν στη γραμμή Γιαμαρέλλου και υπερασπιζόταν ένθερμα όσους θέλουν να κοινωνήσουν. Η ίδια χθες χαιρέτισε την απόφαση Χρυσοχοΐδη και έγραψε: «Εύγε, με τη δημόσια υγεία δεν μπορεί να παίζει κανείς».
Ο δε αρχηγός κοινοβουλευτικού κόμματος Κυριάκος Βελόπουλος, εκτός από τις «ειδικές κηραλοιφές», ισχυριζόταν δημοσίως πως «το dna παίζει καθοριστικό ρόλο στη διάδοση του κορονοϊού» και πως γι’ αυτό η Ελλάδα έχει καλύτερα αποτελέσματα. Το κοινό όλων αυτών βέβαια είναι πως ψαρεύουν συστηματικά στην ίδια ακροδεξιά δεξαμενή ψήφων και συμπαθειών.
Μάσκες
Υπενθυμίζεται πάντως πως ακόμα και ο κ. Τσιόδρας, που ουδεμία σχέση έχει με τους παραπάνω, είχε υποστηρίξει αρχικά -με επιφύλαξη μεν- πως η χρήση μάσκας δεν «προφυλάσσει και μπορεί να κάνει και κακό», θέση βέβαια που ανασκεύασε αργότερα.
Φυσικά κανείς δεν έχει ξεχάσει και τις πρόσφατες εικόνες που αναμεταδόθηκαν από όλα τα ΜΜΕ, χωρίς να σχολιάζονται αρνητικά, με τους χιλιάδες οπαδούς του Ολυμπιακού να πανηγυρίζουν για το πρωτάθλημα ο ένας πάνω στον άλλον. Μερικούς μήνες νωρίτερα τα ΜΑΤ είχαν κάνει επέμβαση στην πλατεία της Αγίας Παρασκευής για λίγες δεκάδες νέους.
Ακόμα όμως και σε νομικό επίπεδο η κίνηση Χρυσοχοΐδη εγείρει ερωτήματα. Πράγματι η διασπορά ειδήσεων υφίσταται ήδη ως αδίκημα στην Ελλάδα, άσχετα αν χρησιμοποιείται κατά το δοκούν ή με τρόπους αθέμιτους.
Το άρθρο 191 του Ποινικού Κώδικα αναφέρει πως «όποιος δημόσια ή μέσω του διαδικτύου διαδίδει ή διασπείρει με οποιονδήποτε τρόπο ψευδείς ειδήσεις με αποτέλεσμα να προκαλέσει φόβο σε αόριστο αριθμό ανθρώπων ή σε ορισμένο κύκλο ή κατηγορία προσώπων που αναγκάζονται έτσι να προβούν σε μη προγραμματισμένες πράξεις ή σε ματαίωσή τους, με κίνδυνο να προκληθεί ζημία στην οικονομία, στον τουρισμό ή στην αμυντική ικανότητα της χώρας ή να διαταραχθούν οι διεθνείς της σχέσεις, τιμωρείται με φυλάκιση έως τρία έτη ή χρηματική ποινή».
Οπως όμως υπογραμμίζει ο δικηγόρος Βασίλης Σωτηρόπουλος, αναπλ. μέλος της Εθνικής Επιτροπής Δικαιωμάτων του Ανθρώπου: «Δεν αρκεί να έχει αναρτήσει κάποιος ένα βιντεάκι ότι δεν υπάρχουν όλα αυτά και ότι γίνονται για το τσιπάκι. Πρέπει να επέρχεται κι ένα αποτέλεσμα: ο φόβος σε αόριστο αριθμό ανθρώπων. Κι όχι μόνο ο φόβος αλλά και η διενέργεια από αυτούς μη προγραμματισμένων πράξεων ή η ματαίωσή τους (π.χ. άρνηση τήρησης των μέτρων όπως η μάσκα). Που δεν αρκούν κι αυτά τα δύο, αλλά πρέπει να αποδεικνύεται και ο κίνδυνος για τη ζημιά της οικονομίας ή του τουρισμού της χώρας. Επομένως δύσκολα θα συντρέχουν αυτές οι αυστηρές προϋποθέσεις για καθέναν που αναρτά μια ανοησία για τον ιό. Μόνο ένα πολύ οργανωμένο κίνημα μπορεί να έχει τις επιπτώσεις του άρθρου 191. Ο υπουργός προφανώς μίλησε ως συνήθως χωρίς να έχει διαβάσει το θέμα του».
Mιλώντας στην «Εφ.Συν.» ο καθηγητής Δημήτρης Χριστόπουλος συμφωνεί: «Χωρίς φόβο δεν υπάρχει αδίκημα. Αρα αν ένας άσχετος, ένας ανώνυμος, ένας μη υπολογίσιμος ως προς τις απόψεις του για τα ζητήματα της επιστήμης, βγει και πει ότι ο κορονοϊός είναι απάτη, αυτός ο άνθρωπος δικαιούται να το πει με όρους ελευθερίας της έκφρασης. Αν βγει όμως και το πει κάποιος που τον ακούμε για αυτά που λέει για τον Covid-19, τότε σύμφωνα με το ποινικό μας δίκαιο η ελευθερία της έκφρασης περιορίζεται ακριβώς ως προς την ευθύνη που έχει. Αυτά που λέει ο κ. Χρυσοχοΐδης είναι εκ του περισσού και είναι πονηρά στη δεδομένη συγκυρία, διότι πιθανότατα εγείρουν ζητήματα αυταρχικών περιορισμών στην ελευθερία της έκφρασης».
Οι κινήσεις του Μιχάλη Χρυσοχοΐδη φαίνεται να εντάσσονται στο πλαίσιο της πρόληψης φαινομένων αντίστοιχων με αυτά που καταγράφηκαν πρόσφατα στη Γερμανία, καθώς και ανάσχεσης της διόγκωσης του κινήματος αυτού, το οποίο έχει πολλά κοινά χαρακτηριστικά με το αντιεμβολιαστικό αλλά και με την πολιτική συνωμοσία της alt right ανά τον κόσμο. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Pew Research Center, όσοι έχουν βασική πηγή πληροφόρησής τους τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είναι πιο ευάλωτοι σε ζητήματα παραπληροφόρησης για την πολιτική και τον κορονοϊό.
Αν πάντως ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη θέλει πραγματικά να τα βάλει με τους συνωμοσιολόγους θα έχει πολύ υλικό σε αυτή τη χώρα (βλ. «Εφ.Συν.», 23.3.2019, «Η ψευδοεπιστήμη συναντά την Ακροδεξιά Ελλάς Ελλήνων Μεταφυσικών»). Οσο για την πραγματική ελευθερία της έκφρασης, όπως υπογραμμίζουν 8 σημαντικοί δημοσιογραφικοί οργανισμοί («Εφ.Συν.», 16.4.2020, «Σε καραντίνα η ενημέρωση, χαροπαλεύει η ελευθερία του Τύπου»), αυτή φαίνεται πως κινδυνεύει κυρίως από κυβερνήσεις «που εκμεταλλεύονται την πανδημία για να εισαγάγουν περιορισμούς στην πρόσβαση των ΜΜΕ στις κυβερνητικές αποφάσεις και ενέργειες». Και αυτό στην Ελλάδα της λίστας Πέτσα είναι ήδη γεγονός.
